Σε διεπιστημονική διαπανεπιστημιακή συνάντηση για χάραξη πολιτικής εξελίχθηκε η ημερίδα για το ρόλο των παραγωγικών αναδασώσεων στην αντιμετώπιση της ερημοποίησης και της διάβρωσης.
Να επανασυνδεθεί, μετά από 20 χρόνια απουσίας, η Ελλάδα με τον ΟΗΕ για την υλοποίηση της Σύμβασης για την Ερημοποίηση-
Να επαναλειτουργήσει η Εθνική Επιτροπή για την Ερημοποίηση.
Αθήνα 23-3-2021
Οι παραγωγικές αναδασώσεις με κατάλληλα φυτά και δέντρα της ελληνικής χλωρίδας μπορούν να αντιμετωπίσουν την ερημοποίηση, τη διάβρωση και γενικότερα την υποβάθμιση των εδαφών και παράλληλα να συμβάλουν στην τοπική οικονομία. Αυτή ήταν η κοινή διαπίστωση της 2ης σχετικής συνάντησης εργασίας ειδικών επιστημόνων που διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία το Πράσινο Ινστιτούτο στις 18/3/2021. Αναφέρθηκε χαρακτηριστικά ότι η αναβλάστηση της υποβαθμισμένης γης μπορεί να συμβάλει στη δέσμευση από 90 έως 150 τόνων άνθρακα ανά στρέμμα σε 30 έτη, γεγονός που διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τις γενικότερες πολιτικές για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Επισημάνθηκε ταυτόχρονα όμως και το έλλειμμα πολιτικής που δημιουργεί η επί 20ετία παύση της λειτουργίας της Επιτροπής για την καταπολέμηση της Ερημοποίησης και η μη συμμετοχή της Ελλάδας στις αντίστοιχες διεργασίες του ΟΗΕ, γεγονός που πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί. Οι Έλληνες πολιτικοί χρειάζεται να σταματήσουν να αγνοούν ή να υποβαθμίζουν τη σημασία της αντιμετώπισης της ερημοποίησης και την αξία της προστασίας και της αναβάθμισης των εδαφών. Δεν πρέπει να υποτιμάται το γεγονός ότι το 34% της έκτασης της χώρας βρίσκεται κάτω από υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης και το 49% σε μέτριο κίνδυνο, γιατί οι επιπτώσεις είναι τεράστιες στην παραγωγή και τα τοπικά εισοδήματα, στο περιβάλλον και σε κοινωνικά προβλήματα σε ευρύτερες περιοχές, ιδιαιτέρως στο νησιωτικό χώρο και στη νότια Ελλάδα.
Ομόθυμη ήταν η πρόταση της επιστημονικής συνάντησης να επανασυσταθεί η Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης για να εφαρμόσει επικαιροποιημένο το Εθνικό Σχέδιο Δράσης. Επίσης, χρειάζεται να καταβληθεί στον ΟΗΕ η οφειλόμενη συνδρομή που έχει δεσμευτεί η χώρα μας να καταβάλει, ώστε να συμμετέχει η Ελλάδα ενεργά και ισότιμα στις εξελίξεις που έχει δρομολογήσει ο ΟΗΕ για την αναθεώρηση της σχετικής παγκόσμιας Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης που τις τελευταίες ημέρες βρίσκονταν σε διαβούλευση εν όψει της επικείμενης 19ης παγκόσμιας σχετικής σύσκεψης (https://www.unccd.int/). Τα συμπεράσματα και οι προτάσεις αφορούν και την αποτελεσματική χάραξη εθνικών πολιτικών που μπορούν να εξοικονομήσουν τεράστιους πόρους. Διαφορετικά θα κληθεί εκ των υστέρων να καταβάλει η χώρα μας πολλαπλάσιους πόρους λόγω της ενεργοποίησης του σπιράλ της ερημοποίησης. (συμπεράσματα και προτάσεις του ΟΗΕ εδώ: https://www.unccd.int/sites/default/files/inline-files/Draft%20summary%20for%20the%20section%20of%20the%20CRIC%2019%20report%20LDN%20Fund%20.pdf)
Στην ημερίδα απηύθυναν χαιρετισμό δυο πρώην υπουργοί, οι κ. Γιάννης Τσιρώνης, και Βασίλης Κόκκαλης. Μάλιστα, ο βουλευτής Βασίλης Κόκκαλης ενημέρωσε την ημερίδα ότι αναμένεται άμεσα η απάντηση του υπουργού ΠΑΑΤ σε επίκαιρη ερώτηση για το τι θα κάνει η χώρα μας ώστε να επικαιροποιήσει το εθνικό σχέδιο δράσης κατά της ερημοποίησης.
Την εκδήλωση συντόνισε ο Δρ. Ρήγας Τσιακίρης. Η συμμετοχή στην εκδήλωση ξεπέρασε κάθε πρόβλεψη (πάνω από 130 μοναδικοί χρήστες) και οδήγησε το Πράσινο Ινστιτούτο να κάνει on line αναβάθμιση της πλατφόρμας ώστε να μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι.
Άλλες σημαντικές διαπιστώσεις που έγιναν κατά την τρίωρη συνάντηση εργασίας ήταν:
- Η πολιτική της νέας πράσινης συμφωνίας (green new deal) που υιοθέτησε η ΕΕ έχει επιταχύνει τη διαβούλευση και την υιοθέτηση φιλοπεριβαλλοντικών πολιτικών και χρειάζεται να δοθεί βαρύτητα στην αντιμετώπιση της ερημοποίησης.
- Πρέπει να εκδηλωθεί συμμετοχή στην τρέχουσα διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη νέα στρατηγική για το έδαφος (λήγει στις 27-4-2021) (περισσότερα: https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12634-Healthy-soils-new-EU-soil-strategy/public-consultation)
- Η διάβρωση του εδάφους, η μείωση του διαθέσιμου ύδατος και η χημική υποβάθμιση του εδάφους συντελούν στην αύξηση της συμμετοχής του εδάφους στο φαινόμενο του θερμοκηπίου έως το 25% των συνολικών εκπομπών. Η χώρα μας πρέπει να δώσει ιδιαίτερη σημασία στα απαιτούμενα διαχειριστικά σχέδια της νέας ΚΑΠ όπου για πρώτη φορά το έδαφος η διάβρωση και η οργανική ύλη είναι μετρήσιμα μεγέθη.
- Η εξαγγελία για αναδάσωση 500.000 στρεμμάτων από το ΥΠΕΝ αν και αποτελεί θετικό γεγονός χρειάζεται να υλοποιηθεί ορθά για να αποφευχθούν αποτυχημένες αναδασώσεις του παρελθόντος καθώς και να συνοδευτεί από την προσπάθεια ανόρθωσης/αποκατάστασης αγροδασικών συστημάτων τα οποία καταρρεύσαν από τη εγκατάλειψη και απειλούνται από τις πυρκαγιές (δασολίβαδα). Επίσης, υπογραμμίστηκε ότι το ΥΠΑΑΤ και το ΥΠΕΝ θα πρέπει να συνεργάζονται με κοινούς στόχους και συντονισμό των δράσεων και των πόρων. Οι δασώσεις χρειάζεται να γίνουν με προτεραιότητα σε ερημοποιημένα αγροτικά εδάφη, σε περιοχές με αναβαθμούς και σε οριακά παραγωγικά εδάφη ώστε να αυξηθεί η πρόσοδός τους και να υπάρχει οικονομικό κίνητρο επανα-καλλιέργειάς τους όπως με φυτεύσεις με παραγωγικά ήμερα και άγρια ενδημικά δασικά δέντρα και θάμνους
- Η διαπίστωση ότι για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της γεωργίας δεν έχει ρωτηθεί το γεωπονικό πανεπιστήμιο.
- Η πολιτεία και οι τοπικές κοινωνίες θα πρέπει να εφαρμόσουν συστήματα αειφορικής διαχείρισης του εδάφους, της βλάστησης και του ύδατος, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία:
- στην ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων παρακολούθησης του πολύ-παραγοντικού (140 μεταβλητές) και χωροχρονικού φαινομένου της ερημοποίησης με κατάλληλους δείκτες,
- σε δασώσεις και στοχοποιημένες αναδασώσεις και για παραγωγικούς σκοπούς (κτηνοτροφία-μελισσοκομία).
- στη διατήρηση και την παραγωγική επανάχρηση των αναβαθμίδων (πεζουλών) της ξηροθερμικής ζώνης, που θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «πράσινη υποδομή» προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, αξιοποιώντας το γεγονός ότι από το 2018 οι ξερολιθιές έχουν ενταχθεί στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO, καθώς και την αξιοποίηση και επέκταση της πολύτιμης εμπειρίας που προσφέρουν ειδικά έργα, όπως το LIFE-TERRACESCAPE για την Άνδρο, που ανέδειξε την παραγωγική και πολιτισμική διαχρονική αξία των τοπίων των αναβαθμίδων.
- σε καινοτόμα εργαλεία χρήσης γης όπως είναι η συμμετοχική επιστασία γης από τοπικούς «δρώντες» (actors), με μεταφορά τεχνογνωσίας από ευρωπαϊκούς οργανισμούς επιστασίας γης,
- στην εφαρμογή κατάλληλων κινήτρων επανα-καλλιέργειας και αντικινήτρων εγκατάλειψης
- συστηματική μέριμνα για τη δημιουργία πιστοποιημένων τοπικών ετικετών για προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες.
- Τα Διαχειριστικά Σχέδια Βόσκησης και τα Διαχειριστικά Σχέδια που θα προκύψουν από τις δρομολογημένες Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000, θα πρέπει να αποτυπώσουν την πραγματικότητα και να αποτελέσουν βασικά εργαλεία για την διατήρηση της βιοποικιλότητας στα ανθρωπογενή οικοσυστήματα με:
- την αντιμετώπιση της υπερβόσκησης που είναι σημαντικός παράγοντας ερημοποίησης, ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου όπου η εκτατική κτηνοτροφία ασκείται ασύδοτα και αποτελεί κύριο παράγοντα καταστροφής, μεταξύ άλλων, και των αναβαθμίδων.
- την υλοποίηση παραγωγικών αναδασώσεων με θάμνους και δέντρα και την αποκατάσταση, αξιοποίηση και δημιουργία νέων δασολιβαδικών συστημάτων, ώστε να μειώνεται η εποχική έλλειψη βοσκήσιμης ύλης
- τη δημιουργία πολιτικών ανόρθωσης και επαναχρησιμοποίησης εγκαταλειμμένων εκτάσεων,
- τη δημιουργία πολιτικών στήριξης της εκτατικής κτηνοτροφίας και αξιοποίηση των φιλοπεριβαλλοντικών πτυχών της,
- την υιοθέτηση πρακτικών εποχικής βόσκησης με διαφορετικά ζώα και μίξης συστημάτων βόσκησης, την αποφυγή της μετατροπής της εκτατικής προβατοτροφίας σε βοοτροφία, καθώς και την υιοθέτηση πρακτικών όπως οι ηλεκτρικοί φράκτες για τον έλεγχο της.
- την αξιοποίηση αυτόχθονων φυλών βόσκοντων ζώων γιατί είναι συμβατές με την κλιματική αλλαγή και μπορούν να δώσουν υψηλή ποιότητα προϊόντων.
- Οι αλλαγές στις χρήσεις γης που προκαλούν οι ΑΠΕ (α/γ και τα φ/β) σε περιπτώσεις γης υψηλής παραγωγικότητας, όπως στη Θεσσαλία, και αρχαίων πολιτιστικών νησιωτικών τοπίων όπως στο Φραγκάκι της Άνδρου είναι ανεπίτρεπτες και δείχνουν ότι δεν υπάρχει ορθό σύστημα χωροθετήσεων αλλά και αντίφαση αυτών των χωρωθετήσεων με πορίσματα μελετών που πληρώνονται με δημόσιο χρήμα, όπως π.χ. για τον σπιζαετό στην Άνδρο από συν-χρηματοδοτούμενο έργο LIFE για την προστασία του είδους.
Το Πράσινο Ινστιτούτο θεωρεί τιμητική τη συμμετοχή του καθηγητή Νικόλαου Γιάσογλου στην εκδήλωση και επισημαίνει τη θετική συμβολή όλων των επιστημόνων που συμμετείχαν, υπογραμμίζοντας ιδιαίτερα τα λόγια του καθηγητή Βασίλη Παπαναστάση: «Έχω δεχτεί πολλές απογοητεύσεις στη ζωή μου αλλά αυτό που πιστεύω και συμβουλεύω είναι ότι ποτέ δεν πρέπει να τα παρατάμε και πρέπει να επιμένουμε.»
Τα υλικά της εκδήλωσης θα αναρτηθούν σύντομα στην ιστοσελίδα του Πράσινου Ινστιτούτου.
Θα πραγματιποιηθεί μια τρίτη επιστημονική συνάντηση στις 30-3-2021 με θέμα «κλιματική αλλαγή και δαπάνες για παραγωγικές αναδασώσεις» με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ. Το έργο αναμένεται να περατωθεί στα τέλη Απριλίου με την έκδοση ενός «οδηγού» για την κοινωνία των πολιτών, την αυτοδιοίκηση, την πολιτεία και γενικά για όλους τους συντελεστές, τους «δρώντες» δηλαδή ενός τόπου, ώστε να αξιοποιηθούν με βιώσιμο τρόπο οι χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μέσα από συνεργασίες.
Το έργο «Παραγωγικές αναδασώσεις για την μελισσοκομία την κτηνοτροφία και την αναψυχή» υλοποιείται με χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μέσω του Ευρωπαϊκού Πράσινου Ιδρύματος (GEF- Green European Foundation) και εντάσσεται στο έργο ««Αποδάσωση και Κλιματική Αλλαγή» του Αυστριακού Οργανισμού FREDA. Το Πράσινο Ινστιτούτο θεωρεί ιδιαίτερα χρήσιμη αυτή την ευρωπαϊκή διάσταση για το συγκεκριμένο έργο αφού στόχος είναι η διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το Πράσινο Ινστιτούτο
Πληροφορίες: Ρήγας Τσιακίρης 6972877468, Ηλίας Γιαννίρης 6974185330
This project is part of a wider project led by the Green European Foundation exploring what are the main drivers of deforestation in Europe and the effects of climate change, deforestation and erosion. The project involves Green Institute Greece and FREDA in Austria.
This project is organised by the Green European Foundation with the support of Green Institute Greece and FREDA with the financial support of the European Parliament to the Green European Foudnation.
Αυτό το έργο είναι μέρος ενός ευρύτερου έργου του Ευρωπαϊκού Πράσινου Ιδρύματος το οποίο διερευνά τους κύριους μηχανισμούς αποδάσωσης στην Ευρώπη και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αποδάσωσης και διάβρωσης. Το έργο εκτελείται από το Πράσινο Ίδρυμα της Ελλάδας και τον FREDA της Αυστρίας. Αυτό το έργο διοργανώνεται από το Ευρωπαϊκό Πράσινο Ίδρυμα με την υποστήριξη του Πράσινου Ινστιτούτου της Ελλάδας και του FREDA με την οικονομική υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Πράσινο Ίδρυμα.
